Muốn thông minh phải trả giá

Einstein đã phải trả giá bao nhiêu cho trí tuệ của mình?

     Thông minh không phải lúc nào cũng là lợi thế trong cuộc chạy đua tiến hóa, các nhà khoa học Thụy Sĩ vừa tuyên bố. Bởi nếu trí thông minh luôn là một thuộc tính tốt thì chọn lọc tự nhiên lúc nào cũng ưu ái nó. Nhưng thực tế lại khác - con người và động vật có cả những cá thể ngu đần lẫn những trí tuệ siêu việt của Einstein.

     Đối với các nhà sinh học tiến hóa, sự đa dạng của các cá thể có trí tuệ khác nhau đồng nghĩa với việc về mặt lý thuyết, động vật ắt phải trả một giá nào đó cho sự thông minh. Nay, lần đầu tiên, các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng ít nhất ở ruồi giấm, điều đó là đúng.

     Khi Frederic Mery và cộng sự tai Đại học Fribourg (Thụy Sĩ) đưa những con ấu trùng ruồi giấm sáng dạ vào cạnh tranh với những họ hàng tối dạ của chúng trong điều kiện thức ăn hiếm hoi, kết quả là những kẻ chậm chạp hơn bao giờ cũng chiến thắng. “Điều đó cho thấy khả năng học tốt hơn phải được đổi lại bằng sự thua thiệt nào đó, ngay cả nếu bạn không sử dụng đến trí thông minh”, Mery nói.

     Trong thí nghiệm, nhóm nghiên cứu trước tiên nhân nuôi một nhóm ruồi giấm có khả năng học nhanh. Họ cho chúng đẻ trứng trên các tấm gel có tẩm nước cam hoặc nước dứa. Nhưng một tấm trong đó có pha thêm ký ninh đắng. Lần sinh nở tiếp theo những con ruồi giấm này được cho tiếp xúc chỉ với nước hoa quả. Song một số con, vì vẫn còn nhớ vị trí của tấm gel trước đó đã tẩm ký ninh, nên chỉ đẻ trứng lên những tấm còn lại. Các nhà khoa học lựa chọn những quả trứng này, cho nở ra thế hệ ruồi giấm tiếp theo, rồi lại cho chúng cơ hội học tập tương tự. Một lần nữa, quá trình này được lặp lại trên những con có sự lựa chọn “đúng”.

     Cứ như vậy, sau 20 thế hệ, hầu hết số ruồi giấm từ dòng lựa chọn có thể học cách phân biệt tấm gel tẩm ký ninh trong một lần thử nghiệm. Những con ruồi giấm bình thường chóng quên vị trí của tấm này hơn. “Điều đó chứng tỏ chúng tôi đã chọn lọc được một gene cải thiện cả trí nhớ lẫn tốc độ học tập của ruồi giấm, hoặc hai gene có liên quan chặt chẽ với nhau”, Mery cho biết.

     Tuy nhiên, khi ấu trùng của những con ruồi giấm tinh khôn hơn phải cạnh tranh với những ấu trùng bình thường để kiếm thức ăn trong thời kỳ khan hiếm, tỷ lệ sống sót của chúng lại thấp hơn.

     “Chúng ăn chậm chạp hơn”, Mery nói. Ông phỏng đoán rằng những con ruồi giấm này đã phải đầu tư nhiều năng lượng hơn vào việc thiết lập hoặc tái lập liên lạc giữa các nơron thần kinh trong não, khiến cho chúng chả còn mấy năng lượng để đi kiếm ăn.

     Nghiên cứu này đã mở ra câu hỏi về sự tiến hóa, và về nguyên tắc, chúng ta có thể đi tìm cái giá cho sự thông minh ở cả linh trưởng (trong đó có con người).

NewScientist