Minh họa về hiện tượng xuất hồn.

     Cảm thấy mình đang rời khỏi thân xác và nhìn thấy cơ thể từ trên cao xuống... Kinh nghiệm cận tử này đã được nhiều người thuật lại, và các chuyên gia đều cho rằng nó là kết quả của việc biến đổi hoạt động não. Khám phá mới đây của một bác sĩ thần kinh đã chỉ rõ hơn vùng não có liên quan đến hiện tượng này.

     Trong cuộc giải phẫu “sọ mở” trên một nữ bệnh nhân bị các cơn động kinh gây tàn phế, bác sĩ Olaf Blanke, ở Bệnh viện đại học Geneve (Thụy Sĩ), đã thực hiện những kích thích điện nhè nhẹ lên vỏ não. Bệnh nhân vẫn tỉnh (do cần đảm bảo an toàn, việc khoan xương thường đòi hỏi người bệnh phải ở trạng thái thức) và được yêu cầu miêu tả cho bác sĩ những gì mình đang cảm thấy khi điện cực tiếp xúc với não.

     Khi Blanke chạm dụng cụ vào phần vỏ não ở đỉnh đầu, phía bán cầu phải (còn được gọi là gyrus ở góc phải), thì bệnh nhân nọ kêu lên và cho biết lúc đó cô như đang thoát ra khỏi thân xác, bay lên cao hoặc hạ xuống. Vị bác sĩ điều trị gia tăng cường độ dòng điện, và kết quả là: “Tôi thấy mình ở trên cao, nằm dài trên giường!”, người bệnh cho biết. Chưa hết, những ảo giác lạ lùng khác xâm chiếm cơ thể cô, khiến cô có cảm tưởng các cánh tay của mình đang xáp lại gần cơ thể rất nhanh, cứ như chúng không thuộc về cô nữa.

     Hiện tượng trên khiến người ta nhớ lại hội chứng “bàn tay lạ” sờ vào những người có vỏ não bị tổn hại do một tai nạn. Họ đều có cảm giác như một chi hay một bàn tay không còn thuộc về mình nữa mà thuộc về một ai đó.

Khám phá của Blanke đã minh họa cho vai trò ưu thế của gyrus góc trong việc tạo nên hình ảnh thân xác. Vùng não này quả có nhiệm vụ hợp nhất các thông tin khác nhau, như sơ đồ thân thể cùng những bộ phận của nó, để cuối cùng đi đến một biểu tượng ý thức. Khi bị điện cực kích thích, gyrus góc không còn bị lệ thuộc vào các vùng khác của vỏ não, và lúc đó nó mất đi khả năng điều chỉnh mà các giác quan buộc phải có. Vậy là xảy ra sự phân ly giữa thân xác thực và cảm giác về bản thân.

     Nghiên cứu của Blanke có thể mở ra những hướng mới cho việc tìm hiểu nguyên nhân thể chất của trạng thái ý thức bị biến đổi, như trạng thái “hồn lìa khỏi xác” hay “xuất thần, nhập định”.

Chết lâm sàng: Linh hồn đi về đâu?

"Con quạ" - một hình ảnh tưởng tượng về địa ngục.

     “Tôi bỗng cảm thấy không còn đau đớn trong lồng ngực nữa. Người tôi nhẹ tênh, nổi phình lên trần nhà, phía sau các chụp đèn phủ đầy bụi. Tôi phát bực mình, sao phòng mổ lại bẩn thỉu thế! Phía dưới, các bác sĩ đang loay hoay quanh một xác chết. Phải mất một lúc tôi mới hiểu, đó chính là cái xác của tôi... ”, chị Marline, một bệnh nhân chết lâm sàng kể lại.

     Marline kể tiếp: “…Nhưng tôi không hề hoảng sợ mà lại thấy sung sướng và tự do. Một miệng ống sâu hút với ánh sáng chói loà ở cuối đường hầm như mời gọi. Tôi đã định lao vào đó, nhưng còn muốn nhìn xuống dưới lần cuối: toà nhà trong suốt như đúc bằng pha lê vậy. Có mấy người đang sụt sịt khóc. Đó là chồng và các con tôi. Tôi nói: Tạm biệt! Nhưng không ai nghe thấy. Bỗng tôi sực tỉnh: Mình không thể bỏ mặc các con, ai sẽ nuôi dạy chúng…”.

     Câu chuyện trên chỉ là một trong hàng nghìn trải nghiệm do những bệnh nhân chết lâm sàng kể lại. Theo kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học Anh, thì 6% số bệnh nhân cảm thấy vui sướng khi tim ngừng đập. 69% được xem lại toàn bộ cuộc đời trước đó của mình như trong một cuốn phim tua nhanh. 44 % thấy mình bay trong đường ống. 72 % thấy người thân đã mất hoặc các thiên thần nói với họ rằng chưa nên chết vội. 19% khẳng định đã nhìn thấy địa ngục, phần lớn trong số này là những người tự sát.

     Cho đến nay, các nhà khoa học phương Tây vẫn chưa thống nhất: Vì sao người ta có thể nhìn được sau khi đã chết? Một số ý kiến cho rằng, đó là vì não bộ vẫn còn sống sau khi tim ngừng đập. Nhưng vì không được cung cấp ôxy nên người bệnh bị rơi vào trạng thái mê sảng. Nhiều người khác lại khẳng định, đó là kết quả của hiệu ứng tràn hoóc môn, xảy ra khi cơ thể giải phóng tất cả các hoóc môn dự trữ vào thời điểm tim ngừng đập. Vài nhóm khoa học khác lại cho rằng ý thức vẫn tiếp tục sống, ngay cả khi cơ sở vật chất của nó là não bộ đã chết (điều này trùng với quan điểm của các tôn giáo lớn trên thế giới).

Đâu là ranh giới giữa sự sống và cái chết?

     Chết lâm sàng là một trong những hiện tượng khó giải thích nhất trong y học hiện đại. Đó là sự “ra đi” nhưng lại bị níu kéo “trở về”, hay đơn giản là khoa học chưa xác định được đúng ranh giới giữa còn sống và đã chết? Giáo sư Rant Bagdasarov, Bệnh viện Thành phố Matxcơva, đã dành 29 năm để nghiên cứu hiện tượng này. Cuối cùng, ông rút ra những kết luận trái hẳn với các nhà khoa học khác.

      Bagdasarov nói: “Sai lầm của tất cả các nhà nghiên cứu là họ đã tra hỏi người bệnh ngay khi tỉnh lại sau cái chết lâm sàng. Anh ta phải trả lời những câu hỏi theo mẫu định trước, trong khi còn chưa kịp tỉnh táo để hiểu gì đã xảy ra". Kết quả là họ thu được một bản dịch những cảm giác của người bệnh trong quá trình tỉnh lại, được diễn đạt bằng ngôn ngữ thông thường với các đường ống, ánh sáng chói loà,… tức là y hệt như trong Kinh Thánh. Tuy nhiên, những bệnh nhân vô thần lại không thấy gì cả, thậm chí không nhớ nổi điều gì đã xảy ra khi chết lâm sàng. Bagdasarovnhận xét: "Như thế là đã rõ: Khi hồi tỉnh, não bộ rà soát nhanh lại toàn bộ bộ nhớ, vì vậy những gì bệnh nhân kể cho các nhà khoa học chỉ là điều đã được ghi nhận trong não bộ của họ từ trước, không hơn không kém”.

     “Chúng tôi đã từng nghiên cứu hơn 20 bệnh nhân ngoan đạo tỉnh lại sau khi bị ngất. Họ cũng kể về những cảm giác nhẹ hẫng, về đường ống, ánh sáng chói lòa, thân nhân, thiên thần,… mặc dù rõ ràng người bị ngất chưa thể ở ranh giới của sự sống và cái chết, cũng như không thể thấy được thế giới bên kia. Điều đó khẳng định thêm quan điểm về sự rà soát nhanh bộ nhớ trong quá trình bệnh nhân tỉnh lại, dù bị ngất hay chết lâm sàng. Kết luận này khiến chúng tôi phải đặt lại câu hỏi: Vậy bản chất của chết lâm sàng là gì? Ranh giới giữa sự sống và cái chết như hiện nay chúng ta vẫn tin tưởng đã chuẩn xác chưa?…”, Bagdasarov nói

Trái tim ngừng đập: Còn sống hay đã chết?

Ngay cả khi điện tâm đồ chạy thành một vạch thẳng tắp, bệnh nhân chưa hẳn đã chết.

     Trong phòng cấp cứu, xung điện làm người bệnh giật lên nhiều lần, nhưng tim không hoạt động lại. Bác sĩ nhìn đồng hồ: “Mười phút rồi! Não đã chết… Anh ta đang ở thế giới bên kia…”. Sai lầm này khiến hàng trăm nghìn người vĩnh viễn ra đi trong khi y học còn có thể cứu sống họ.

     "Không biết ở Hollywood thế nào, chứ ở bệnh viện chúng tôi, mọi chuyện không kết thúc nhanh như vậy", Giáo sư Rant Bagdasarov khẳng định. "Việc cấp cứu vẫn tiếp tục khoảng trên dưới một tiếng đồng hồ sau khi tim đã ngừng đập. Đạo đức nghề nghiệp buộc chúng tôi phải hồi sức cho bệnh nhân dẫu người đó chỉ có thể sống lại thêm vài giờ nữa".

     "Nếu người bệnh đã qua thời điểm đó trên một tiếng rưỡi đồng hồ hoặc bị chấn thương không thể cứu sống, hoặc bị bệnh hiểm nghèo ở giai đoạn cuối thì bệnh viện mới không tiến hành hồi sức cấp cứu. Trong trường hợp đó, bệnh viện phải thành lập một hội đồng y tế chuyên khoa để xác định việc cấp cứu là vô vọng. Nhưng thực tế, không thể kịp thời thành lập một hội đồng y tế theo đúng quy định được. Người bệnh được đưa đến trong tình trạng rất nguy kịch, mọi giây đồng hồ đều hết sức giá trị. Bởi thế nên chúng tôi phải bắt tay vào cấp cứu trước, rồi mới lập hội đồng xác định xem có nên cấp cứu sau hay không", Bagdasarov nói.

     Ranh giới giữa sự sống và cái chết rất mỏng manh, đến mức không một bác sĩ nào đủ thẩm quyền xác định xem người bệnh có thể còn cứu được hay không. Thực tế y học cho hay, khi người bệnh trút hơi thở cuối cùng, trái tim ngừng đập, điện não đồ chạy thành một vạch thẳng tắp, vẫn chưa thể khẳng định rằng họ đã chết. Nhiều bác sĩ không nhất trí với khái niệm “cái chết lâm sàng”. Theo họ, khi bệnh nhân bị coi là chết lâm sàng, thực tế anh ta vẫn còn sống, chỉ có điều y học chưa hiểu được trạng thái đặc biệt đó của sự sống mà thôi.

Chết lâm sàng hay giấc ngủ lạ?

     Giáo sư Rant Bagdasarov đã dành 29 năm để nghiên cứu về "cái chết lâm sàng" và có thể khẳng định với đầy đủ luận cứ khoa học rằng chỉ khi các mô và tế bào của cơ thể bắt đầu tan rã, không phục hồi được mới có thể coi là người bệnh đã chết. Tim ngừng đập, não ngừng hoạt động chỉ là một sự cảnh báo về nguy cơ chết. Trong lúc đó, cơ thể vẫn sống trong trạng thái “chờ đợi” xem điều gì sẽ xảy ra tiếp theo.

     Nếu có những tác động y khoa đúng đắn, cơ thể có thể thoát ra khỏi trạng thái này và trở lại cuộc sống bình thường. Có lẽ chính trạng thái “chờ đợi” đó bị hiểu lầm là “cái chết lâm sàng”.

     Bagdasarov nói: "Tôi đã từng chứng kiến nhiều cuộc hồi sức cấp cứu như thế này. Tim bệnh nhân ngừng đập nhiều lần. Mỗi lần xung điện làm nó hoạt động trở lại, bệnh nhân đều gắt lên Để yên cho người ta ngủ nào!”.

     Có lẽ cái chết lâm sàng hay trạng thái chờ đợi chỉ là một giấc ngủ đặc biệt. Người bệnh có thể “thức dậy” hoặc “yên giấc ngàn thu”… Vấn đề chỉ còn ở trách nhiệm của các bác sĩ: đánh thức được anh ta dậy hay để anh ta ra đi vĩnh viễn.

Nguồn Science et Avenir