Các màn trình diễn trên than lửa như vậy không phải là trò ảo thuật kiếm tiền trên đường phố mà là một giáo lễ nghiêm túc của không ít dân tộc trên thế giới. Màn trình diễn đầy màu sắc thần bí này đã xuất hiện trong nhiều nghi lễ tôn giáo từ hàng nghìn năm trước. Sớm nhất tại Ấn Độ, người ta đã tìm thấy bằng cớ về màn trình diễn này cách đây khoảng 1.200 năm trước Công nguyên.
Trong thế giới hiện đại ngày nay, nếu có dịp tham gia lễ tế thần Khatalaza của đạo Hindu ở Sri Lanka, bạn sẽ được chứng kiến nghi lễ đi trên lửa cực kỳ ngoạn mục. Dân “chịu lửa” ở đây được chia làm ba hạng tùy theo mức độ chịu lửa của bản thân. Hạng 1 là những người có thể dùng tay trần bê một chậu sành nóng 300oC để trao tay cho một vị sư già, nếu tay không bị bỏng thì người đó được coi là người tốt. Hạng thứ 2 là người có thể vừa chạy vừa nhảy hoặc dùng cả tứ chi bò trên con đường lửa dài 9m, rộng 3m.
Nếu thân thể không bị chút thương tích nào thì sẽ trở thành thánh nhân và được mọi người tôn kính. Cuối cùng, hạng 3 là những người đã được phong thánh nhân của năm trước. Họ không những có thể đi chân đất trên 12 miếng sắt nung đỏ mà còn có thể nuốt và thổi được lửa... Tương tự như vậy, người dân làng Landagas (Hy Lạp) trong những ngày thánh lễ Elena và Constain cũng có tục lệ ôm tượng thánh quay cuồng nhảy múa trên đống than hồng đỏ rực mà không hề bị bỏng. Người dân tộc Lô lô ở Trung Quốc cũng rất thích để chân trần lê trên đống da thú đỏ lửa trong ngày hội lễ...
Không chỉ có thể “đùa chơi” với thần lửa, một số người còn có khả năng chế ngự ngọn lửa. Cuốn biên niên sử ghi được trường hợp của đức thánh Polikar Smirxki. Năm 155 trước Công nguyên, Smirxki bị kết tội đưa lên giàn hỏa thiêu nhưng lạ thay, lửa đã sợ và không hề bén vào đức thánh. Trường hợp tương tự cũng đã xảy ra với lãnh tụ của cuộc khởi nghĩa Klari tại Pháp vào thế kỷ 18. Nhiều người tận mắt chứng kiến cuộc hành quyết kể lại cả thân hình và thậm chí quần áo của Klari còn nguyên vẹn cho tới cuối cùng khi ngọn lửa rụi tắt.
Điều gì đã mang lại cho những người chịu lửa khả năng tưởng như là siêu nhân đó? Hay là họ đã có được sự bảo vệ của thần linh, tiên phật?
Vũ điệu chân trần trên lửa giữa Thủ đô Hà nội
Tối 11/2 (mùng 5 Tết), khán giả quây kín vòng trong vòng ngoài quanh một đống lửa lớn ở sân Bảo tàng dân tộc học (Hà Nội) để chứng kiến một cảnh tượng hiếm có: 8 vũ công nhảy lửa người Pà Thẻn biểu diễn điệu nhảy chân trần trên than hồng.
Nhảy trên đống lửa. Ảnh: Việt Hưng
Thầy mo Lìu Láo Lở, 69 tuổi, trong trang phục tế màu đỏ ngồi gõ đàn sắt đọc văn cúng trước một hương án bày lễ khá đơn giản: đĩa xôi nếp nương, con gà luộc, mười chén rượu, ngọn nến và ít vàng mã. Gần đó là 8 thanh niên (người nhiều nhất 39 tuổi) trong trang phục Pà Thẻn ngồi đợi “con ma nhập” vào mình để nhảy.
Họ lắc lư, rồi gật gù. Trong ánh chập chờn của đống lửa lớn đốt bằng củi, cảnh tượng trông thật thần bí. Càng về sau, tốc độ và biên độ gật gù càng lớn.
Rồi những vũ công “nhập đồng” bắt đầu nhảy chồm chồm ra phía đống lửa. Những bàn chân trần xục nhanh, nhưng thẳng vào than hồng, hất tung ra xung quanh thành một bãi than đỏ. Và những bàn chân trần quay cuồng trên bãi than đó.
Chốc chốc lại có người lao thẳng vào đống lửa. Chừng độ 5 phút, các vũ công lửa dường như ra khỏi trạng thái “lên đồng”, bước nhảy chậm dần lại rồi họ lần lượt về chỗ ngồi.
Quy trình mới lại bắt đầu. Mỗi lần như thế không phải tất cả các vũ công đều nhập đồng và lao vào đống lửa. Một số người “con ma không nhập” vẫn ngồi nguyên tại chỗ.
Lần thứ 3 là cao trào với cả 8 người cùng múa cộng thêm thầy mo Lìu Láo Lở cũng rời ghế tế nhảy vào than hồng. Vũ điệu lần cuối này dữ dội hơn, có người lăn tròn cả qua đống than.
Sau cuộc nhảy, tôi đã “bắt” anh Tẩn Văn Thân – người nói tiếng Việt sõi nhất trong cả đoàn giơ bàn chân lên để nắn thử xem có “bửu bối” gì không, nhưng đó chỉ là một bàn chân có phần to của người miền núi nhưng hoàn toàn bình thường, mềm mại và lạnh giá vì đi trần giữa một ngày rét buốt.
Lời nói của anh Thân làm tôi ngạc nhiên: Những người nhảy lửa không hề do khổ luyện mà thành. Đơn giản là khi “con ma nhập” thì vũ công như người bị xô vào lưng, đẩy ra, thúc nhảy vào lửa, múa trên than hồng mà không hề thấy nóng. Khi thôi cũng không phải tự động rút ra mà cũng như bị đẩy ra không cho múa nữa.
Khi tổ chức múa ở trên bản, có khoảng vài chục người “ma nhập”, 8 người múa ở đây là những người có khả năng và nhảy đẹp nhất. Điều thú vị theo anh Thân là khi ở trên bản, “con ma” nhập nhanh hơn, còn ở Thủ đô phải mất hơn 1 tiếng đồng hồ các vũ công mới vào trạng thái nhảy được vào lửa.
Theo lời nhắc nhở của ban tổ chức thì ánh đèn của máy ảnh làm các vũ công phân tâm và mất khả năng nhảy lửa nhanh hơn.
Nhóm vũ công nhảy lửa này đến từ xã Tân Lập, huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang. Đây là lần đầu tiên họ xuống biểu diễn tại thủ đô theo một chương trình do Quỹ Văn hóa Đan Mạch và Bảo tàng Dân tộc học tổ chức.
Dân tộc Pà Thẻn là một trong 54 dân tộc ở Việt Nam. Người Pà Thẻn còn có tên gọi khác là Pá Hưng hay Tống. Tiếng Pà Thẻn thuộc nhóm ngôn ngữ Mèo - Dao. Dân số gồm 3.700 người, sống tập trung tại một số xã của tỉnh Hà Giang và tỉnh Tuyên Quang.
Lễ hội Nhảy lửa là một trong những sinh hoạt văn hóa cổ xưa đặc sắc của đồng bào Pà Thẻn vào dịp năm mới để mừng lúa mới, cầu mùa màng năm tới bội thu, xua bệnh tật, tai ương.
Niềm tin tôn giáo đã mang lại sức mạnh?
Nhiều người cho rằng, khi nhảy múa trong lễ hội, các tín đồ rơi vào không gian ảo của niềm tin tôn giáo và nghi lễ khiến người ta không cảm thấy là chân mình bị lửa đốt. Đồng tình với quan điểm này, giáo sư người Bungaria Armaudov và tiến sĩ Govalova giải thích: “Sự tin tưởng tuyệt đối là sẽ không bị bỏng cộng với điệu nhảy tốc độ là bí quyết của việc đi trên thảm lửa”. Cẩn thận hơn, các chuyên gia Đức còn xác định chính xác được nhiệt độ mà đôi chân trần phải chịu trong một lần tổ chức lễ hội của thổ dân đảo Fiji. Lúc cao nhất, nhiệt độ dưới bàn chân người nhảy múa lên tới 80oC trong khi than nóng những 330oC. Người ngoài không nhập vào không gian náo động huyền bí của ngày hội mà đặt chân vào đống lửa ắt sẽ bị bỏng nặng.
Theo quan điểm này thì bỏng thực ra là một hiện tượng phụ thuộc hoàn toàn vào tâm lý. Chính sự tin tưởng tuyệt đối ở những người cuồng tín có thể đã giúp họ không bị bỏng khi nhảy múa trên đống lửa. Thông thường giây phút nhảy múa trên đống lửa được tổ chức sau khi mọi con chiên đã bước vào giai đoạn lâng lâng, hư ảo do bị “say” chúa đến tột độ, tâm lý bị kích động. Trong những lúc thần kinh rơi vào tình trạng bị kích động, xung quanh cơ thể sẽ xuất hiện một trường vật chất đặc biệt.
Chưa ai tìm hiểu được các tính chất vật lý của trường này ra sao nhưng nó có tác dụng bảo vệ cơ thể trước sức nóng của ngọn lửa. Có thể trường vật chất đặc biệt đã làm cho thời gian trong cơ thể chạy nhanh hơn và vì thế khả năng tỏa nhiệt cao hơn hấp thụ nhiệt nên những phần được trường bao bọc rất kỵ lửa.
Dưới cái nhìn khoa học
Bắt đầu từ những năm 1930, các nhà khoa học Anh đã bắt tay vào nghiên cứu hiện tượng kỳ bí này. Một hội đồng nghiên cứu các hiện tượng siêu nhiên đã tiến hành 2 cuộc kiểm tra. Một người Ấn Độ tên là Kuda Bux và 2 người Anh đã biểu diễn đi bộ 12 bước bằng chân trần trên đống than nóng đỏ. Một cuộc kiểm tra khác được tiến hành sau đó với một người đàn ông có tên là Ahmed Husain..
GS vật lý David Willey, Đại học Pittsburgh at Johnstown (Mỹ), người nhận được giải thưởng về giảng dạy xuất sắc nhất của tổng thống Mỹ, mới đây đã hướng dẫn cho sinh viên cách đi trên lửa trước sự ngạc nhiên lẫn thán phục của nhiều người.
Người ta đã biết tổ chức những buổi lễ đi bằng chân trần trên lửa nhuốm màu sắc thần bí từ hàng ngàn năm nay. Con đường lửa dài khoảng 10 m hoặc hơn được đốt lên từ than đá, nhiệt độ lên tới khoảng 6000C. GS Willey đã lập kỷ lục đi trên lửa ở nhiệt độ khoảng 1.1000C.
GS Willey giải thích người ta có thể đi trên lửa mà chân không hề bị phỏng vì khi bước trên than chỉ một số lượng rất ít nhiệt truyền qua bàn chân. Ông lý giải rằng tính dẫn nhiệt của gỗ thấp, lớp tro tàn trên than đang cháy cách ly nhiệt khỏi than đang cháy, do đó chỉ một ít truyền được qua bàn chân. Quan trọng là giữ nhịp bước đều, cương quyết, có thế da bàn chân sẽ không bị dộp phồng khi đi trên than. Khi bước đi, một chân đi trên lửa, chân kia đưa lên không khí nên lớp da chết dưới bàn chân nguội rất nhanh và bảo vệ bàn chân không bị nóng.
Những người có sức khỏe bình thường đều có thể đi trên lửa - GS Willey kết luận- Vấn đề là bạn có đủ can đảm điều khiển đôi chân đi trên lửa như đi trên đồng cỏ ngay từ bước đi đầu tiên hay không.điều cốt yếu đó chính là sức mạnh của ý chí!..
Nhờ có những giải thích khoa học trên mà từ những năm 80 thế kỷ trước, ở Mỹ và một số nước nảy sinh dịch vụ làm ăn mới đó là mở các trường đào tạo đi trên lửa. Trường Nghiên cứu và Đào tạo đi trên lửa (Fire) đầu tiên do Tolly Burkan, một chuyên gia về ảo thuật người Mỹ sáng lập. Chính Burkan đã phát triển thêm nhiều kỹ thuật mới để đi trên than lửa và tập hợp lại thành một giáo trình để hướng dẫn mọi người.
Sau 30 năm hoạt động, Trường Fire của Tolly đã thu hút khoảng 3 triệu người tham gia và đã cấp chứng chỉ cho 2.000 học viên đến từ khắp nơi trên thế giới. Học viên của ông đủ mọi lứa tuổi, từ trẻ đến già. Tuy nhiên, trẻ em chỉ được tham gia lớp quan sát hoặc lý thuyết, không thực hành. Tolly cho rằng, đi trên than nóng là một môn rèn luyện tinh thần rất tốt. Bên cạnh việc rèn luyện thể lực (bằng cách tập đi bộ, tập các môn hỗ trợ khác), nó giúp người thực hành vượt qua sự sợ hãi của chính bản thân. Theo ông, chế ngự sự sợ hãi sẽ giúp bạn vững vàng hơn trong cuộc sống, điều đó đồng nghĩa với sự thành đạt.
GS vật lý David Willey đang đi trên lửa (Ảnh: LiveScience)
