Đổ xô đi mua giống 'cây sưa bạc tỷ'

     Là cây gỗ nhỡ, lá thường xanh có thể cao tới 10-15 m, sinh trưởng trung bình, thân màu vàng nâu hay xám, nứt dọc. Lá dài 9-20 cm; cuống không lông;  sớm rụng, nhỏ, có lông nhỏ mịn và thưa, màu nâu vàng. Các cuống nhỏ không lông; số lá chét 5-9, với lá chét tận cùng thường là to nhất, hình trứng hay hơi thuôn dài, nhẵn, chất da, có lông mịn lơ thơ khi non, nhanh chóng chuyển thành không lông, gốc lá chét tròn, nhọn mũi.

     Hoa tự dạng chùy, mọc ở nách lá, khoảng 5-15 cm. Hoa trắng có đài hợp, thơm. Quả dạng quả đậu hình trứng thuôn dài, dài 5-6 cm, rộng khoảng 1 cm và chứa 1-2 hạt dạng bầu dục, đường kính khoảng 9 mm. Quả khi chín không tự nứt. Cành non màu xanh có đốm bì khổng màu trắng. Hoa ra tháng 4-7. Quả chín thu hoạch tháng 11-12.có hai loài sưa chính là sưa trắng và sưa đỏ sưa trắng cho hoa đẹp quả to đốt ko có mùi nhưng giá trị gỗ ko bằng sưa đỏ sưa đỏ trông gần giống sưa trắng quả thành từng chùm đốt lên có mùi thối,cho nên có tên gọi là trắc thối.Lá và quả khi đốt thì có mùi khó ngửi,có công dụng kỵ gió độc,  muỗi và côn trùng rất hiệu quả.

     Gỗ sưa màu vàng nhạt, lõi thẫm , có mùi thơm như trầm, đặc biệt nó có vân gỗ bốn mặt chứ không chỉ 2 mặt như các loại gỗ khác và khi đưa ra ánh sáng thấy óng ánh 7 màu. Thời vua chúa phong kiến gỗ sưa dùng để đóng đồ nội thất cao cấp trong cung đình vì nó vừa là hương liệu vừa là dược liệu. Những năm gần đây, giới nhà giàu Trung Quốc quay ra săn lùng gỗ sưa để đóng quan tài hoặc ướp xác như các vị hoàng đế Đại Hán trước đây. Được biết quan tài đóng bằng gỗ sưa có khả năng giữ được xác lâu, không bị phân hủy. Tuy nhiên, giá trị đích thực của nó lại thuộc về vấn đề tâm linh. Người ta quan niệm nếu chết được chôn bằng quan tài hoặc được ướp bằng bột gỗ sưa thì linh hồn người chết dễ được siêu thoát, đem lại điều may mắn cho gia đình. Ngoài ra, gỗ sưa thường được gắn với các điển tích của Phật giáo, do đó ngày nay người ta làm những xâu tràng hạt với giá vài nghìn USD để bán cho các nhà sư và thiện nam tín nữ ở Trung Quốc. Đây chính là nguyên nhân khiến giá của gỗ sưa được đẩy lên đến mức kinh hoàng như vậy!....

Vườn ươm giống cây sưa. Ảnh: Tiền Phong

“Cơn sốt” gỗ sưa thời gian qua khiến nhiều người dân đổ xô săn tìm giống sưa về trồng, với mong muốn mai đây sẽ đổi đời.
> Cấm khai thác gỗ 'bạc tỷ' dưới mọi hình thức /Hà Nội sở hữu 666 cây gỗ 'bạc tỷ'

Tại nhà của Hoàng Văn Toản, ở thôn Thoi, xã Dương Hưu, Sơn Động, Bắc Giang, ngay từ cổng vào, những hàng cây hai bên tỏa tán sum suê, mát rượi. Theo giới thiệu, đây là những cây sưa khoảng 3 năm tuổi. Phía bên cuối vườn, cây ít tuổi hơn nhưng đều là sưa đỏ (huỳnh đàn lõi đỏ - quý nhất trong họ sưa).

     Năm 2005, anh nghe kể về một loại cây quý, có thể ươm trồng và đã đi tìm hiểu. Lúc đầu, anh chỉ mua mấy chục cây khoảng 1-2 năm tuổi, giá 50.000 đồng/cây. Cuối năm 2006, thấy nhiều nơi “sốt” gỗ sưa, anh mới biết đó chính là cây mà mình đang trồng. Anh Toản dò tìm, bán được cho mấy tay trồng rừng ở Kon Tum, giá cả triệu đồng mỗi cây, dùng số tiền đó nhờ người môi giới đi mua giống về ươm.

     Tại địa điểm khác tại khu vực thượng nguồn phía huyện Lục Ngạn, có nhiều vạt rừng sưa mới mọc. Một trong số các chủ nhân là anh Thân Văn Hồng. Vườn của anh mới trồng được vài tháng nhưng những cây đã sum suê lá.

     Anh Hồng cho biết, đã dồn hết tiền góp được từ những vườn vải, mua được gần 10.000 cây sưa giống. Theo anh Hồng, trồng nhãn, vải giờ đây không còn hấp dẫn như trước nữa nên anh chuyển sang trồng sưa. Trước mắt chưa cho thu nhập nhưng mươi năm sau, chắc cây sẽ không phụ người… 

     “Dù không đắt như bây giờ thì sau này gỗ sưa vẫn rất quý, bởi nó thuộc nhóm 1A đặc biệt quý hiếm”, anh tin tưởng.

     Cùng với cơn sốt săn lùng gỗ sưa và sức hút lợi nhuận, hàng trăm hộ dân ở các huyện Tân Yên, Yên Thế, Lục Nam, Lục Ngạn và Sơn Động (Bắc Giang) đã đổ xô đi tìm mua cây sưa giống về trồng. Cây sưa đã được đưa vào vườn, lên đồi và với một số hộ, loại cây này đã lấn sang đất trồng vải.

     Riêng huyện Sơn Động có hàng chục đại lý cung cấp gỗ sưa giống phục vụ nhu cầu của người dân. Trước vấn đề này, chính quyền và các ngành chức năng ở Bắc Giang tỏ ra lúng túng và cũng chỉ khuyến cáo người dân hãy cẩn trọng về chất lượng giống cũng như đầu ra của loại cây này.

     Ông Nguyễn Quốc Dự (Chi cục trưởng Chi cục phát triển lâm nghiệp Bắc Giang) cho biết: Chi cục đang tiến hành nghiên cứu về loại cây này và đánh giá xem có hợp thổ nhưỡng, khí hậu ở Bắc Giang hay không.

Anh Toản bên cây sưa giống. Ảnh: Tiền Phong

    Hiện, nhu cầu trồng sưa tăng đột biến, giá cây giống sưa cũng cao ngất ngưởng, có nơi tới vài chục nghìn đồng/cây vài tháng tuổi. Điều quan trọng nhất đối với người dân là làm sao chọn được giống cây sưa tốt, đúng loại quý nhất (sưa đỏ hay huỳnh đàn lõi đỏ). Nhưng điều đó không hề đơn giản…

     Trại giống Gò Dài (huyện Thanh Thủy, Phú Thọ) của Công ty Đầu tư & Phát triển năng lượng thiên nhiên được xem là một trong những điểm cung cấp giống sưa lớn ở miền Bắc.

     Anh Nguyễn Duy Trường (phụ trách trại giống) cho biết, tháng 6-7 vừa rồi, giá giống sưa “sốt” mạnh, có lúc lên tới vài trăm nghìn đồng/cây. Hiện, nhu cầu người dân vẫn rất cao, giá cây sưa con (giao tại trại giống) 8.000-10.000 đồng/cây (nếu mua với số lượng từ vài nghìn cây trở lên).

     Từ đầu năm đến nay, công ty này đã bán khoảng 20 vạn cây sưa giống,chủ yếu bán cho khách hàng ở phía Nam (TP HCM, Bình Dương, Bình Phước…).

     Theo anh Trường, cây sưa của công ty ươm từ hạt cây sưa trồng ở Hà Nội. “Chỉ cần biết thế thôi, chứ còn từ cây sưa cụ thể nào thì chúng tôi không nói được, tế nhị lắm”, người này giữ bí mật. Đốt hạt cây này “nếu có mùi thối (cây sưa đỏ còn được gọi là trắc thối) thì đích thị là hạt sưa đỏ.

     Hiện, nhiều cơ sở ươm giống ở các tỉnh Bắc Giang, Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Yên Bái, Lào Cai… đang rao bán giống cây sưa. Thậm chí, ở phía nam, nhiều cơ sở cũng đã mọc lên như cơ sở giống Ba Toàn (Long Mỹ, Ân Mỹ, Hoài Ân, Bình Định).

     Trên website của Bộ NN&PTNT, cũng có những dòng quảng cáo của một số cơ sở. Thế nhưng, theo một nhà khoa học chuyên ngành, việc chọn mua được giống cây sưa tốt, nhất là việc phân biệt sưa đỏ và sưa trắng, thì không hề đơn giản.