Ít nhất 140 người thiệt mạng và hơn 828 người bị thương trong vụ bạo động bộc phát tại khu tự trị Tân Cương tại miền tây bắc Trung Quốc hồi cuối tuần rồi, theo thông tin được giới chức chính quyền địa phương công bố tại buổi họp báo bất ngờ vào giữa trưa hôm qua. Tân Hoa xã dẫn lời cảnh sát trưởng Lưu Diệu Hoa cho hay con số thương vong còn tiếp tục tăng. Cảnh sát đã tìm thấy được 57 thi thể trên đường phố Urumqi trong khi các bệnh viện xác nhận số người thiệt mạng còn lại. Ngô Nông, Giám đốc Phòng báo chí của chính quyền Tân Cương cho hay hơn 260 xe đã bị đập phá hoặc đốt cháy trong cuộc bạo động và 203 ngôi nhà bị hư hại.

Có những nguồn tin khác nhau về nguyên nhân của vụ bạo động. Tân Hoa xã dẫn tuyên bố của chính quyền địa phương đổ lỗi cho những người Duy Ngô Nhĩ đang sống lưu vong tại nước ngoài đã kích động bạo lực. Phát biểu trên đài CCTV, Chủ tịch khu tự trị Tân Cương Nur Bekri tuyên bố chính Hiệp hội Duy Ngô Nhĩ ở Mỹ đứng đằng sau vụ bạo động nhằm mục đích lật đổ chính quyền hiện tại. Còn hãng tin AP dẫn lời một số nguồn tin từ người Duy Ngô Nhĩ ở nước ngoài cho hay bạo lực chỉ bùng phát sau khi cảnh sát dùng bạo lực giải tán đám đông tuần hành trong hòa bình.

Người dân tộc Duy Ngô Nhĩ chiếm khoảng 8 triệu trong số 20 triệu dân sinh sống tại khu tự trị Tân Cương thuộc vùng tây bắc Trung Quốc. Dân số người Hán tại đây liên tục tăng mạnh trong nhiều năm qua, từ 6% dân số Tân Cương vào năm 1949 tăng lên hơn 40% hiện nay theo Chiến lược phát triển miền tây của chính quyền Bắc Kinh, xấp xỉ 7,5 triệu người. Và các vụ đụng độ sắc tộc cũng đã xảy ra sau khi người Duy Ngô Nhĩ than phiền họ chỉ là công dân hạng hai trong xã hội và đối mặt trước sức ép về kinh tế lẫn văn hóa từ người Hán.

Theo giới chức địa phương, khoảng 1.000 đến 3.000 người, trong đó có người già và trẻ em, đã tham gia cuộc biểu tình tại Urumqi hôm 5.7 với mục đích yêu cầu điều tra về cái chết của 2 người Duy Ngô Nhĩ thiệt mạng trong vụ ẩu đả sắc tộc giữa các công nhân người Duy Ngô Nhĩ và người Hán tại xưởng sản xuất đồ chơi Húc Nhật ở thành phố Thiều Quan, tỉnh Quảng Đông vào ngày 26.6. Và bạo lực đã xảy ra khi đám đông biểu tình từ chối giải tán theo lệnh cảnh sát. Cảnh sát đã dùng hơi cay, vòi rồng và dùi cui để đẩy lùi những người tham gia, trong khi đám đông hất đổ các thanh chắn, tấn công xe cộ, nhà cửa và đánh nhau dữ dội với cảnh sát, theo Tân Hoa xã và những người có mặt tại hiện trường.

Sau khi bị phong tỏa hoàn toàn vào hôm xảy ra bạo động, một phần Urumqi đã hoạt động lại bình thường vào ngày 6.7. Cảnh sát cũng đã bắt giữ hàng trăm người tham gia cuộc bạo động và tiếp tục truy tìm 90 người khác. Ít nhất một nhà cung cấp điện thoại di động trong khu vực đã nhận được lệnh ngưng cung cấp dịch vụ để ngăn chặn việc liên lạc giữa những người biểu tình, trong khi dịch vụ internet cũng bị ngưng trệ tại khu vực trên. Vụ đụng độ đẫm máu hôm 5.7 tại Urumqi làm gợi nhớ đến làn sóng bạo động tại Tây Tạng vào năm ngoái khiến ít nhất 22 người thiệt mạng.

                                                                                                                                              Báo Thanh niên 06/07/2009