Bí ẩn những vụ tự sát tập thể của loài vật
Một đàn cừu bỗng dưng "rủ nhau" nhảy xuống vực sâu, cả bầy cá heo thi nhau nhảy lên bãi biển, hàng ngàn con chuột cùng nhau lao mình xuống làn nước lạnh… Nếu như đấu tranh sinh tồn là quy luật của cuộc sống vạn vật trên trái đất, thì hiện tượng một số loài tự tìm đến cái chết hàng loạt là điều kỳ lạ mà cho đến nay các nhà khoa học vẫn chưa lý giải được cặn kẽ.
Rủ nhau cùng tự tử
Ngày 26/8/2007, tại tỉnh Van phía Đông Thổ Nhĩ Kỳ ở gần Iran, hàng ngàn con cừu đã theo con đầu đàn nhảy xuống một khe núi để... chết. Tổng cộng 450 con đã chết trước sự bất lực của những người chăn cừu. Chúng đã nhảy từ độ cao 15 mét xuống vực sâu. Những chú cừu xấu số này sau đó lại trở thành tấm đệm cứu thoát được khoảng 1.100 con khác cũng lao xuống theo.
Trong những thập kỷ qua, tại nhiều vùng khác nhau trên thế giới, người ta thường chứng kiến những cuộc "tự sát tập thể" của các loài cá heo, cá mập và đặc biệt là những con cá voi khổng lồ trên các bãi biển. Cư dân vạn chài ở vùng Nam và Bắc Mỹ, Nam Ohio, quần đảo Tasmania của Australia và cả Nhật Bản... từng chứng kiến nhiều trường hợp hàng chục con cá voi hay cá heo rủ nhau cùng tìm đến cái chết, thường vào khoảng thời gian từ tháng 12 đến tháng 3 hằng năm. Vụ tự tử lớn nhất của loài động vật biển này xảy ra vào ngày 18/11/1998, tại vùng biển New Zealand, hơn 300 con cá heo từ đại dương đã lao mình lên bãi cát, nằm phơi mình trước những ánh mắt hiếu kỳ của du khách. Điều kỳ lạ là khi người ta cố gắng đẩy chúng xuống nước thì chúng lại cứ ngoi lên, tựa hồ như chúng cố tình muốn chết. Dưới sức nóng của ánh nắng mặt trời và bị đè bẹp bởi trọng lượng bản thân, lũ cá heo dần dần không cử động được nữa. Vì không thể nâng lồng ngực lên để thở nên chúng đã chết ngạt sau một thời gian ngắn.
Hành vi tự sát tập thể không chỉ là hiện tượng lạ đối với cá heo hay cá voi mà còn tìm thấy ở loài chuột. Các nhà động vật học đã ghi nhận: Vào đầu tháng 5/1995, trên một vùng rộng chừng 10.000km2 ở khu vực tự trị Tân Cương (Trung Quốc) đã xảy ra hiện tượng chuột tự sát tập thể. Ở đây có loài chuột đồng mắt rất to, dân chúng gọi là "quỷ mắt lồi". Chúng kéo đến các ao, hồ, từng đôi một cắn đuôi nhau lao mình xuống nước tự tử. Chỉ vài hôm sau, tại tất cả các ao hồ trong vùng, xác chuột nổi kín mặt nước.
Trong thế giới tự nhiên, lạ lùng nhất có lẽ là cách tự sát tập thể vì đồng loại của loài mối Globitermes sulfureus. Khi một đàn kiến xâm nhập tổ, các chú mối thợ phản ứng như những quân nhân quyết tử trước kẻ thù. Bắt đầu từ vòng bảo vệ ngoài, lần lượt vào đến trong, chúng đồng loạt co cơ bụng cho đến khi cơ thể bị nứt ngang cổ, phóng ra một giọt nhựa dính. Kiến bị vướng chân trong chất nhựa dính này và chết tại chỗ. Cho đến nay các nhà khoa học vẫn chưa xác định được rằng mối có ý thức được hành vi tự sát của mình hay không nhưng chúng đã thực sự hy sinh thân mình để bảo vệ mối chúa. Điều này đồng nghĩa với việc bảo vệ giống nòi bởi những chiến binh mối, như các côn trùng thợ khác, không bao giờ sinh sản.
Cá heo tự tử tập thể tại Iran
Một vụ tự sát tập thể đầy bí ẩn của 152 chú cá heo trên bờ biển Iran đã khiến người dân vùng duyên hải nước này bàng hoàng, sửng sốt.
ảnh minh họa
Vụ việc này đã gióng lên hồi chuông báo động đối với các nhà môi trường học nói riêng và đối với con người nói chung.
Trong vòng nhiều năm trở lại đây, vấn đề ô nhiễm môi trường luôn luôn là đề tài nóng bỏng tại các cuộc hội thảo khoa học vì môi trường. Nguyên nhân chính của tình trạng môi trường bị ô nhiễm, hệ sinh thái bị hủy hoại nặng nề là các hoạt động của con người.
 |
| Bức ảnh chụp một chú cá heo đã chết được đăng tải trên báo chí ở Tehran |
400 con cá heo chết dạt vào biển châu Phi
Hàng trăm con cá heo chết đã bị hất lên dải bờ biển đông khách du lịch ở phía bắc Zanzibar. Các nhà khoa học phỏng đoán chúng đã bị mất phương hướng, hoặc bị rối loạn bởi hệ thống định vị dưới nước của Hải quân Mỹ.
"Tất cả đều là cá heo trưởng thành. Chúng tôi không thể làm gì được ngoài việc chụp ảnh chúng", một ông chủ khách sạn cho biết.
 |
| Cá heo chết hàng loạt. (MSNBC) |
Ngay lúc này, người ta vẫn chưa rõ nguyên nhân của vụ tử vong hàng loạt, nhưng các chuyên gia cho rằng có thể chúng đã mất phương hướng, bởi chúng không chết vì đói hoặc bị ngộ độc.
Ở Mỹ, các chuyên gia cũng đang điều tra khả năng hệ thống định vị dưới nước của các tàu ngầm Mỹ có thể là nguyên nhân của một tai nạn tương tự tại Florida năm 2005, khi 68 con cá voi đã mắc cạn đến chết.
Một quan chức ủy ban nghề cá Zanzibar cho biết quần đảo này chưa bao giờ chứng kiến cái chết của nhiều cá voi đến vậy.
Cá voi tự tử tập thể
Năm 1976, bất ngờ có 250 con cá voi bơi vào vùng nước nông trên bờ biển Florida, khi nước triều rút đi, những chú cá voi bị mắc cạn trên bờ biển này không còn cử động được nữa và nhanh chóng bị chết. Các nhân viên cảnh vệ bờ biển của Mỹ cùng hàng trăm tình nguyện viên đã dầm mình trong nước biển lạnh giá để ngăn cản những chú cá voi tự sát, có người đã dùng vòi cứu hoả để phun nước lên mình những chú cá voi để kéo dài sự sống cho chúng; có người thậm chí còn mang cả máy cần cẩu tới với mong muốn đưa những chú cá voi này trở về với biển cả, nhưng những chú cá voi này có trọng lượng quá lớn nên máy cần cầu đã bị lật nhào.
Hiện tượng cá voi tự sát tập thể đã xảy ra nhiều lần tương tự như vậy, cụ thể, năm 1984, có 95 con cá voi cùng nhau lao vào bờ biển bang Masachussette, Mỹ. Tiếp tục tới 9/2002,14 con cá voi bị mắc cạn trên bờ biển Fuerteventura và Lanzarote ở quần đảo Islands. Vào năm 2005, Uỷ ban bảo tồn và quản lý đất liền quốc gia Australia (CALM) cho biết, một đàn hơn 60 con cá voi mắc cạn gần Busselton, cách Perth khoảng 230 kilomet về phía Nam, ngay sau đó là nhóm thứ hai khoảng 15 con cũng lao mình lên chính bãi biển này.
|
60 con cá voi đã chết sau khi cùng nhau lao vào bờ biển Opoutere ở New Zealand
|
Hiện tượng cá voi lên bờ tự sát tập thể đã xảy ra ở nhiều nơi, không hề có ai truy đuổi, không có người đánh bắt, vậy tại sao những chú cá voi này lại tự sát? Điều này thật khó hiểu.
Về nguyên nhân cá voi tự sát tập thể, đại đa số mọi người cho rằng, do một nguyên nhân nào đó đã gây nhiễu và làm ảnh hưởng đến sự nhận biết phương hướng của cá voi, khiến chúng bị 'lạc đường'.
Cũng giống như cá heo, cá voi không dùng mắt để nhận biết phương hướng, mắt của cá voi rất không tương xứng với thân hình đồ sộ của nó. Mắt của một chú các voi khổng lồ chỉ lớn bằng hạt dưa hấu, và thường chỉ có thể nhìn thấy những vật thể trong phạm vi 17m, như vậy thậm chí khoảng cách mà một chú cá voi nhìn thấy được không xa bằng chiều dài thân người của nó; hơn nữa thị lực bị giảm đi rất nhanh.
Tuy nhiên, bù lại cá voi có khả năng trời phú là có thể ước lượng, hay định vị thông qua sóng âm. Tần số sóng siêu âm chúng phát ra có phạm vi rất rộng, hình thành tiếng vọng. Cá voi căn cứ vào thời gian phát ra và nhận lại sóng siêu âm này để phán đoán một cách chính xác khoảng cách giữa chúng và các chướng ngại vật, định vị vô cùng chính xác với sai số thường là rất nhỏ.
 |
|
Còn đây là 60 con cá voi bị mắc cạn trên bờ biển gần Busselton, Australia
|
|
Những người tình nguyện cố gắng cứu những con cá voi sống sót còn lại
|
Sau khi tiến hành phẫu thuật những con cá voi mắc cạn, các nhà động vật học tìm thấy bên trong tai cá voi có rất nhiều những con côn trùng hình tròn. Họ cho rằng, những con côn trùng ký sinh trong tai đã phá hoại hệ thống định vị hồi thanh của cá voi, khiến cúng không thu nhận được tiếng vọng hồi thanh một cách chính xác và đã phạm một sai lầm gây thiệt mạng.
Ngoài ra, một số hoá chất gây ô nhiễm nước biển cũng có thể gây nhiễu loạn hệ thống định vị hồi thanh của cá voi. Vì vậy, ô nhiễm môi trường cũng có thể là một trong những nguyên nhân khiến cá voi bị mắc cạn.
|
Đàn cá voi tự sát bằng cách đâm vào những dải đá ngầm
|
Giáo sư Simonde khoa Sinh vật trường đại học London lại cho rằng, chính động cơ của các chiến hạm, cùng các tạp âm của những vụ nổ mìn dưới đáy biển đã phá hoại hệ thống định vị hồi thanh của cá voi, gây ra hiện tượng cá voi tự sát tập thể.
Các nhà khoa học đã đưa ra những dự đoán khác nhau về bí ẩn cá voi tự sát. Phần đông cho rằng, hiện tượng này xuất phát từ một nguyên nhân nào đó thuộc về xã hội con người mới dẫn đến bi kịch này. Tuy nhiên, việc tự sát của cá voi đây cũng có thể là một hành động tập thể trong 'xã hội' của chúng.
Thử đi tìm nguyên nhân
Điều gì đã khiến một số loài động vật rủ nhau cùng tìm đến cái chết? Nhiều giả thuyết được đặt ra trước hiện tượng tự tử tập thể này, nhưng không mang tính thuyết phục. Chẳng hạn như, với vụ tự sát tập thể của đàn cừu hàng ngàn con ở Thổ Nhĩ Kỳ xảy ra gần đây nhất. Theo tờ nhật báo Radikal của Thổ Nhĩ Kỳ thì nguyên nhân chính của vụ này là do những người chăn cừu ở làng Ikizler trong một thời gian dài đã lơ là việc chăn dắt, để cho chúng phải chịu nhiều đói rét và kết quả là cuộc tự sát của cả bầy cừu. Tuy nhiên, lý giải này không được đông đảo giới khoa học đồng thuận, bởi người ta cho rằng dù có thế nào thì bản năng sinh tồn cũng chi phối mạnh mẽ cuộc sống của vạn vật. Ở Australia, nơi thường xuyên diễn ra những màn tự sát của động vật biển, người ta đã thành lập một tổ chức chuyên nghiên cứu để tìm ra nguyên nhân của hiện tượng này. Cho đến nay các nhà nghiên cứu vẫn đang mải miết làm việc. Bộ trưởng môi trường liên bang Australia, một trong những thành viên của nhóm nghiên cứu này cho biết: "Hiện tượng cá voi tự sát tập thể diễn ra khá thường xuyên dọc theo bờ biển Tasmania và ở eo biển nối với Australia vào thời điểm này trong năm, cũng như ở New Zealand, nhưng thật không may cho đến giờ chúng ta vẫn chưa biết chính xác tại sao điều đó lại xảy ra".
Đối với một số loài động vật, như loài mối, loài bọ cạp..., một số nhà sinh vật học cho rằng, bản thân chúng sinh ra đã mang trong mình "gen tự sát". Việc cùng tìm đến cái chết trong một số hoàn cảnh nào đó giống như một hành động theo bản năng di truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác với sự chọn lọc tự nhiên, sao cho có lợi nhất cho nòi giống.
Kinh nghiệm dân gian lại khẳng định hiện tượng loài vật nào đó tự sát tập thể là dấu hiệu báo trước một hiểm họa thiên nhiên lớn sắp xảy đến như động đất, sóng thần, bão lốc... Có quan điểm khoa học cho rằng hiện tượng này là biểu hiện của quy luật tự nhiên về cân bằng sinh thái: loại bỏ số khẩu dư thừa trong một cộng đồng. Như sự tự sát của những con chuột ở Na Uy chẳng hạn. Chúng ý thức được tình trạng thiếu thốn thức ăn nên đã tự nguyện nhận lấy cái chết để những con còn lại không bị chết đói. Tuy nhiên, cơ chế nào dẫn đến hành động tự sát tập thể của những loài vật này và hành động đó thực sự "có ý thức" hay không thì cho đến nay vẫn còn là điều bí ẩn.
TH
